Nie mówi a jednak … mówi! Czym jest mutyzm wybiórczy?

Choć badania w Polsce niewiele mówią na jego temat, zaburzenie lękowe o podłożu genetycznym, nazywane „mutyzmem wybiórczym” po raz pierwszy zostało przedstawione w klasyfikacji DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) w 1994 roku. Temat budzi kontrowersje. Niektórzy nie uznają tego terminu. Zetknęłam się z tym osobiście w przedszkolu mojego dziecka. Załóżmy jednak,  że niektórzy naukowcy się nie mylili i dopuszczamy ten termin do użycia.

[heart_this]

Nie mówi a jednak … mówi!

Zaburzenie lękowe zwane „mutyzmem wybiórczym” charakteryzuje się tym, że dziecko nie mówi w określonych sytuacjach, w innych – zazwyczaj dobrze mu znanych / oswojonych – komunikuje się normalnie. Mówi zatem w domu, wśród rodziny, w kameralnym towarzystwie lub znajdując się w grupie dobrze znanych mu osób. Nie mówi: w przedszkolu, szkole, w nowym otoczeniu, którego nie zna. Dziecko rodzi się z predyspozycjami do mutyzmu, a sytuacja stresowa ujawnia objaw. Innymi słowy dzieci dziedziczą taką tendencję po kimś z rodziny nawet jeśli u nikogo w rodzinie ten lęk nie przybrał tak ekstremalnej formy.

Pierwsze sygnały …

Pierwsze sygnały Rodzice mogą otrzymać np. od nauczyciela w przedszkolu, najczęściej bowiem właśnie tam dziecko odnajduje się w zupełnie nowym środowisku, z dala od znajomego, rodzinnego otoczenia. Ma przy tym względnie rozwiniętą mowę, która służy mu już praktycznie do biegłej komunikacji z równieśnikami oraz dorosłymi. Nauczyciel może zwrócić uwagę, że dziecko  w ogóle nie mówi. Zazwyczaj towarzyszy temu zaskoczenie Rodziców: „przecież w domu mówi normalnie”, „buzia mu/jej się nie zamyka” etc.

Dziecko cierpiące na mutyzm nie krzyczy o pomoc. Cierpi w milczeniu. Charakteryzuje się perfekcjonizmem i ambicją. Może świetnie wykonywać szkolne testy. Może nawet przejdzie przez okres przedszkola i szkoły niepostrzeżenie, o ile zostanie uznane za dziecko idealne do prowadzenia. Ciche, obowiązkowe, niesprawiające kłopotów.

„Ja to bym mogła mieć całą klasę takich dzieci. Nie rozmawia, robi zadania”.

Takie dziecko będzie przez 3 godziny siedziało i na przykład budowało z klocków LEGO, a nauczyciel, co naturalne, powie rodzicom: „Jak on świetnie buduje!”.

Każde wyjście na basen i wf. może oznaczać szczególny stres, ponieważ wówczas dodatkowo, oprócz momentu przejścia, trzeba się przebrać, rozebrać.

Na zajęciach prowadzonych w przedszkolu czy na terenie szkoły jest lepiej niż na zewnątrz. Dziecko z mutyzmem wybiórczym źle też znosi przerwy między lekcjami. Zazwyczaj stara się je przetrwać, stojąc pod ścianą. Dlatego nie mówmy, że z tego wyrośnie.

źródło: mutyzmwybiorczy.pl; domekelfow.pl

Tylko „cisza” ?

Dzieci oraz młodzież z mutyzmem wybiórczym boją się też spotkań z ludźmi, podczas których oczekuje się od nich komunikowania. Badania wskazują, że ponad 90 % takich osób równocześnie cierpi z powodu fobii lub lęku społecznego. Dzieci te mają jednoczesną trudność w porozumiewaniu niewerbalnym. Dlatego też kontakty społeczne są dla nich bardzo męczące, zwłaszcza ze względu na przytłaczające oczekiwania otoczenia.

Jakie jeszcze objawy możemy więc zaobserwować u dzieci z mutyzmem wybiórczym ?

• dziecko nie mówi, kiedy czuje się niepewnie – mówi w sytuacjach, w których czuje się bezpiecznie;
• dziecko może mieć problem z zabawą, jedzeniem przy jednym stole z innymi, lub w ogóle z jedzeniem i piciem czy rozbieraniem się;
• dziecko może wstrzymywać potrzeby fizjologiczne, nie komunikować potrzeby udania się do toalety w określonych sytuacjach;
• dziecko może wykazywać niechęć do aktywności fizycznej, mieć napięte ciało, chować się w kącie, na ławce podczas zbiorowych form aktywności fizycznej (taniec, zawody, rytmika, gra w piłkę);
• dziecko często ma wymyślone przez siebie granice, według których, i w których obrębie potrafi funkcjonować normalnie (ustalanie tych granic odbywa się mniej lub bardziej świadomie);
• dziecko nie lubi zmian;

Możliwe jest także współwystępowanie zaburzeń z zakresu integracji sensorycznej.

Mutyzm wybiórczy, czy nieśmiałość?

Nieśmiałość ma związek z charakterem, temperamentem. Ludzie nieśmiali są małomówni wszędzie. W przypadku  mutyzmu wybiórczego dziecko w domu nie jest dzieckiem nieśmiałym. Osoba nieśmiała może podjąć decyzję świadomie: „Nie powiem, bo się wstydzę”, a osoba z mutyzmem wybiórczym jest poza decyzją, ponieważ chciałaby powiedzieć, ale nie może! Bardzo dużym błędem jest przeświadczenie, że dzieci z mutyzmem wybiórczym nie mówią bo chcą rządzić, nie chce im się np. odpowiadać na pytanie. W rzeczywistości jest jednak zupełnie na odwrót, dzieci te chcą i potrzebują mówić, ale nie potrafią.

Z czym jeszcze mylony jest mutyzm wybiórczy?

• z nieśmiałością,
• z upartością,
• z autyzmem,
• z chęcią kontroli i manipulacji,
• z formą zachowania buntowniczego.

Jakiej grupy wiekowej dotyczy? Jak często jest obserwowany?

• Mutyzm wybiórczy dotyczy wieku dziecięcego.
• Najistotniejszym okresem dla rozpoznania i rozpoczęcia terapii tego zaburzenia jest wiek od 2 do 5 lat.
• Według badań dotyka on 0,7 jednostek na 1000.

Gdzie szukać pomocy?

• psycholog, logopeda w placówce przedszkolnej, szkolnej,
• psycholog w poradni zewnętrznej,
• mutyzmwybiorczy.pl

---

Literatura:

• Bergman, R, Piacentini, J. i McCracken, J. (2002) Prevalence and Description of Selective Mutism in a School-Based Sample. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41:938-946.
• Black, B. i Uhde, T. (1995), Psychiatric characteristics of children with selective mutism: a pilot study. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 34: 847-856.
• Miller, J.J. (2004) Children who suffer in silence.
• Shipon-Blum, E. (2006) Selective mutism stages of social comunication comfort scale sm-sccs.
• Stanley, Ch. (2002) The top ten myths about selective mutism.