KOMUNIKACJA,  LIFESTYLE,  W SIECI

Rola anonimowości w komunikacji internetowej

Jak pisał Oskar Wilde: Człowiek jest najmniej sobą, kiedy przemawia we własnym imieniu. Daj mu maskę, a wtedy powie ci prawdę. (Man is least himself when he talks in his own person. Give him a mask, and he will tell you the truth; 1891). Żeby uświadomić sobie jak bardzo anonimowość ma wpływ na wyrażane przez nas opinie musimy cofnąć się w czasie o kilkadziesiąt lat do roku 1969, w którym Philip George Zimbardo przeprowadził badanie właśnie na ten temat.

Uczestnicy eksperymentu zostali podzieleni na dwie grupy. Wyłącznie przedstawicieli jednej z nich ubrano w szaty z obszernymi kapturami, które gwarantowały im nierozpoznawalność. Skłaniało ich to do wygłaszania mniej popularnych wypowiedzi.

Co cechuje komunikację internetową?

  • pozorna anonimowość,
  • redukcja informacji przekazywanych za pomocą kanału niewerbalnego,
  • obecność „sieciowej publiczności” (rozmówca często nie jest w stanie określić liczby odbiorców swoich komunikatów),
  • synchroniczność (komunikacja w tym samym czasie),
  • asynchroniczność komunikacji (komunikaty przekazywane z opóźnieniem).

Komunikacja elektroniczna to przede wszystkim także komunikacja tekstowa, język to podstawowy sposób porozumiewania się internautów.

Zjawisko deindywidualizacji  i formy anonimowości

Badanie Zimbard dotyczyło procesu tzw. deindywiduacji, czyli zjawiska zagubienia się w tłumie (Gustaw Le Bon). Zjawisko polega na tym, że samoświadomość podmiotu oraz obawa przed reakcją innych zostają osłabione przez pewne czynniki. Na istotną rolę anonimowości w procesie komunikacji międzyludzkiej poprzez internet zwrócili także uwagę Hayne i Rice, wyznaczając dwie jej formy:

  • anonimowość społeczna – oznacza niezdolność do identyfikacji jednostki na skutek braku widoczności cech osobowościowych, tj. wyglądu, głosu, charakterystycznych gestów.
  • anonimowość techniczna –  koncentruje się na braku informacji jednoznacznie identyfikujących jednostkę pod postacią numerów dokumentów, danych osobowych, adresu zamieszkania i zameldowania, daty urodzenia, numeru telefonu, adresu IP.

Brak zahamowań przejawiany w cyberprzestrzeni wynika często ze złudnego poczucia anonimowości będącym w istocie efektem elastyczności związanej z możliwością kreowania swojej tożsamości (identity flexibility) podczas tego typu komunikacji. Komunikacja przez komputer (Computer Mediatel Communication- CMC) to model komunikacji, w której osoby porozumiewają się za pomocą technologii komunikacyjnych wspomaganych komputerowo, charakteryzuje się w związku z tym także pewnymi ograniczeniami wynikającymi z mniejszej możliwości przekazywania komunikatów niewerbalnych. 

Przedstawianie siebie w sieci

  • możliwość podszywania się pod inne osoby,
  • możliwość pozostania całkowicie anonimowym,
  • możliwość przedstawienia się w rzeczywistym świetle,
  • możliwość zafałszowania prawdy o sobie,
  • możliwość przedstawienia częściowej prawdy o sobie,
  • możliwość kreaowania swojej tożsamości.

Jan Grzenia wyróżnia dwa typy anonimowości w komunikacji elektronicznej stanowiące rozróżnienie od anonimowości w realnym świecie:

  1. anonimowość pełna – użytkownicy nie ujawniają swojej tożsamości;
  2. anonimowość częściowa/ pseudoanonimowość – użytkownicy unikają tylko podania najistotniejszych cech o sobie (np. imię i nazwisko) często używając pseudonimu.

Co daje poczucie anonimowości w internecie?

Dzięki anonimowości uwaga społeczeństwa zostaje zwrócona na treść przekazu bez odniesienia do postaci autora i bez poczucia przez niego odpowiedzialności za wysyłany komunikat.

M. Więckiewicz wyróżnia trzy perspektywy, które precyzują zjawisko anonimowości w sieci:

  1. poczucie nadawcy, że jest nieidentyfikowany przez odbiorcę oraz związaną z tym mniejszą odpowiedzialność za słowo i charakter procesu komunikacji ze strony nadawcy;
  2. pojmowanie sieci jako wirtualnej przestrzeni stojącej w opozycji do rzeczywistości, w której użytkownicy mają poczucie kontrolowania procesu komunikacji, a tym samym możliwości zakończenia w momencie wylogowania lub kliknięcia ikony „zamknij”;
  3. brak odczuwania fizycznej obecności innych internautów, z którymi  użytkownik się komunikuje, co wpływa na jego zachowanie i stan wewnętrzny.

Poczucie anonimowości a rozhamowane zachowanie w sieci

Opis procesów zachodzących w realnym życiu można w zasadzie przenieść do świata cyberprzestrzeni. W klasycznym ujęciu koncepcja deindywidualizacji odnosi się do zachowań człowieka w tłumie. Użytkowników internetu można w odniesieniu do koncepcji Le Bona nazwać tłumem. Jedną z najistotniejszych tez stawianych przez Gustawa Le Bona dotyczących funkcjonowania człowieka w tłumie jest zanikanie świadomości własnego „ja”i podporządkowanie uczuć i myśli pewnemu kierunkowi. Autor zwraca uwagę na posiadanie przez tłum czegoś na kształt duszy zbiorowej, co każe ludziom inaczej myśleć, dzia- łać i czuć niż miałoby to miejsce u każdej jednostki z osobna bez względu na jej charakter, poziom inteligencji czy sposób życia. Przyczyn różnic w zachowaniu jednostki samodzielnej i jednostki w tłumie autor upatruje w ludzkiej podświadomości i podobieństwie ludzkich charakterów.

Deindywidualizacja jednostki rozumiana jest więc jako upust tych uczuć, myśli i zachowań, które z pewnością byłyby stłumione działając w pojedynkę pod wpływem liczebności zgromadzenia. Zachowanie człowieka ulega w takiej sytuacji rozhamowaniu (utrata kontroli nad własnym zachowaniem) . Komunikacja zapośredniczona może więc na jednostkę działać wyzwalająco spod presji społecznej odpowiedzialności podobnie jak tłum z teorii Le Bona.

W badania prowadzonych przez psychologów społecznych w 1970 roku mechanizmy rozhamowania przejawiały się jako większa skłonność do zadawania innym bólu przez osoby przekonane o swojej anonimowości. Rozhamowane zachowanie może być też wynikiem zwiększonej świadomości własnego ja, wywołanego samotnym przebywaniem przed ekranem komputera a także pozostawania nieidentyfikowalnym przez innych użytkowników  (J. Suler).

A. N. Joinson wskazuje badania, które potwierdziły, że konfrontując rzeczywiste sytuacje z wirtualnymi wyższy poziom „wyzwolenia słownego” ukazał się w grupach komunikujących się przez komputer.

 


Literatura:

  1. Jacek Pyżalski – Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży
  2. A. N. Joinson –  Przyczyny i skutki rozhamowanego zachowania w Internecie 

autor

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *