
Rola anonimowości w komunikacji internetowej
Jak pisał Oskar Wilde: Człowiek jest najmniej sobą, kiedy przemawia we własnym imieniu. Daj mu maskę, a wtedy powie ci prawdę. (Man is least himself when he talks in his own person. Give him a mask, and he will tell you the truth; 1891). Żeby uświadomić sobie jak bardzo anonimowość ma wpływ na wyrażane przez nas opinie musimy cofnąć się w czasie o kilkadziesiąt lat do roku 1969, w którym Philip George Zimbardo przeprowadził badanie właśnie na ten temat.
Uczestnicy eksperymentu zostali podzieleni na dwie grupy. Wyłącznie przedstawicieli jednej z nich ubrano w szaty z obszernymi kapturami, które gwarantowały im nierozpoznawalność. Skłaniało ich to do wygłaszania mniej popularnych wypowiedzi.
Co cechuje komunikację internetową?
- pozorna anonimowość,
- redukcja informacji przekazywanych za pomocą kanału niewerbalnego,
- obecność „sieciowej publiczności” (rozmówca często nie jest w stanie określić liczby odbiorców swoich komunikatów),
- synchroniczność (komunikacja w tym samym czasie),
- asynchroniczność komunikacji (komunikaty przekazywane z opóźnieniem).
Komunikacja elektroniczna to przede wszystkim także komunikacja tekstowa, język to podstawowy sposób porozumiewania się internautów.
Zjawisko deindywidualizacji i formy anonimowości
Badanie Zimbard dotyczyło procesu tzw. deindywiduacji, czyli zjawiska zagubienia się w tłumie (Gustaw Le Bon). Zjawisko polega na tym, że samoświadomość podmiotu oraz obawa przed reakcją innych zostają osłabione przez pewne czynniki. Na istotną rolę anonimowości w procesie komunikacji międzyludzkiej poprzez internet zwrócili także uwagę Hayne i Rice, wyznaczając dwie jej formy:
- anonimowość społeczna – oznacza niezdolność do identyfikacji jednostki na skutek braku widoczności cech osobowościowych, tj. wyglądu, głosu, charakterystycznych gestów.
- anonimowość techniczna – koncentruje się na braku informacji jednoznacznie identyfikujących jednostkę pod postacią numerów dokumentów, danych osobowych, adresu zamieszkania i zameldowania, daty urodzenia, numeru telefonu, adresu IP.
Brak zahamowań przejawiany w cyberprzestrzeni wynika często ze złudnego poczucia anonimowości będącym w istocie efektem elastyczności związanej z możliwością kreowania swojej tożsamości (identity flexibility) podczas tego typu komunikacji. Komunikacja przez komputer (Computer Mediatel Communication- CMC) to model komunikacji, w której osoby porozumiewają się za pomocą technologii komunikacyjnych wspomaganych komputerowo, charakteryzuje się w związku z tym także pewnymi ograniczeniami wynikającymi z mniejszej możliwości przekazywania komunikatów niewerbalnych.
Przedstawianie siebie w sieci
- możliwość podszywania się pod inne osoby,
- możliwość pozostania całkowicie anonimowym,
- możliwość przedstawienia się w rzeczywistym świetle,
- możliwość zafałszowania prawdy o sobie,
- możliwość przedstawienia częściowej prawdy o sobie,
- możliwość kreaowania swojej tożsamości.
Jan Grzenia wyróżnia dwa typy anonimowości w komunikacji elektronicznej stanowiące rozróżnienie od anonimowości w realnym świecie:
- anonimowość pełna – użytkownicy nie ujawniają swojej tożsamości;
- anonimowość częściowa/ pseudoanonimowość – użytkownicy unikają tylko podania najistotniejszych cech o sobie (np. imię i nazwisko) często używając pseudonimu.
Co daje poczucie anonimowości w internecie?
Dzięki anonimowości uwaga społeczeństwa zostaje zwrócona na treść przekazu bez odniesienia do postaci autora i bez poczucia przez niego odpowiedzialności za wysyłany komunikat.
M. Więckiewicz wyróżnia trzy perspektywy, które precyzują zjawisko anonimowości w sieci:
- poczucie nadawcy, że jest nieidentyfikowany przez odbiorcę oraz związaną z tym mniejszą odpowiedzialność za słowo i charakter procesu komunikacji ze strony nadawcy;
- pojmowanie sieci jako wirtualnej przestrzeni stojącej w opozycji do rzeczywistości, w której użytkownicy mają poczucie kontrolowania procesu komunikacji, a tym samym możliwości zakończenia w momencie wylogowania lub kliknięcia ikony „zamknij”;
- brak odczuwania fizycznej obecności innych internautów, z którymi użytkownik się komunikuje, co wpływa na jego zachowanie i stan wewnętrzny.
Poczucie anonimowości a rozhamowane zachowanie w sieci
Opis procesów zachodzących w realnym życiu można w zasadzie przenieść do świata cyberprzestrzeni. W klasycznym ujęciu koncepcja deindywidualizacji odnosi się do zachowań człowieka w tłumie. Użytkowników internetu można w odniesieniu do koncepcji Le Bona nazwać tłumem. Jedną z najistotniejszych tez stawianych przez Gustawa Le Bona dotyczących funkcjonowania człowieka w tłumie jest zanikanie świadomości własnego „ja”i podporządkowanie uczuć i myśli pewnemu kierunkowi. Autor zwraca uwagę na posiadanie przez tłum czegoś na kształt duszy zbiorowej, co każe ludziom inaczej myśleć, dzia- łać i czuć niż miałoby to miejsce u każdej jednostki z osobna bez względu na jej charakter, poziom inteligencji czy sposób życia. Przyczyn różnic w zachowaniu jednostki samodzielnej i jednostki w tłumie autor upatruje w ludzkiej podświadomości i podobieństwie ludzkich charakterów.
Deindywidualizacja jednostki rozumiana jest więc jako upust tych uczuć, myśli i zachowań, które z pewnością byłyby stłumione działając w pojedynkę pod wpływem liczebności zgromadzenia. Zachowanie człowieka ulega w takiej sytuacji rozhamowaniu (utrata kontroli nad własnym zachowaniem) . Komunikacja zapośredniczona może więc na jednostkę działać wyzwalająco spod presji społecznej odpowiedzialności podobnie jak tłum z teorii Le Bona.
W badania prowadzonych przez psychologów społecznych w 1970 roku mechanizmy rozhamowania przejawiały się jako większa skłonność do zadawania innym bólu przez osoby przekonane o swojej anonimowości. Rozhamowane zachowanie może być też wynikiem zwiększonej świadomości własnego ja, wywołanego samotnym przebywaniem przed ekranem komputera a także pozostawania nieidentyfikowalnym przez innych użytkowników (J. Suler).
A. N. Joinson wskazuje badania, które potwierdziły, że konfrontując rzeczywiste sytuacje z wirtualnymi wyższy poziom „wyzwolenia słownego” ukazał się w grupach komunikujących się przez komputer.
Literatura:
- Jacek Pyżalski – Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży
- A. N. Joinson – Przyczyny i skutki rozhamowanego zachowania w Internecie
autor


Jeden Komentarz
Boston News Today
Very good post. I’m facing some of these issues as well..