Frazeologizmy w języku polskim – o czym mówią i czemu tak często nam się mylą?

Związki frazeologiczne wzbogacają nasz język. Jest plastyczny i działa na naszą wyobraźnię. Przedstawia nam komunikat w formie obrazu wywoływanego w naszych myślach. Związki frazeologiczne mają znaczenie całościowe a na tę całość znaczeniową składa się wiele czynników.

Związek frazeologiczny (frazeologizm)
to każde utrwalone zwyczajem połączenie dwu, lub więcej wyrazów.

Idiomy to również zdaniem Stanisława Skorupki związki stałe o nienaruszalnym rygorystycznym składzie.

O czym należy pamiętać?

Zmiana chociażby jednego składnika lub jego formy w związku frazeologicznym zmienia znaczenie całości.
W niektórych połączeniach musi zostać zachowany stały szyk wyrazów.
Zmieniając kolejność, składniki, lub formy części składowych związku frazeologicznego popełniamy rażący błąd frazeologiczny.
Zmiana o powyższym charakterze może spowodować udosłownienie znaczenia elementów tworzących frazeologizm dla danego kontekstu.

Gdzie sprawdzić poprawność i znaczenie frazeologizmów?

W Słowniku frazeologicznym Stanisława Skorupki.

Klasyfikacja frazeologizmów

W języku polskim możemy wyodrębnić trzy główne klasyfikacje związków frazeologicznych.

Jedną z nich przedstawiam Wam poniżej. Według Andrzeja Marii Lewickiego do związków frazeologicznych nie należą przysłowia, które są odrębnymi tekstami.

Skąd się biorą związki frazeologiczne?

W wielu związkach frazeologicznych używanych po dziś dzień, a powstałych wiele wieków temu, zachowana jest cenna wiedza o dawnych religiach, realiach i obyczajach. Dzisiaj nie zawsze potrafilibyśmy uzasadnić dlaczego w pewnych sytuacjach używamy określonego frazeologizmu.

Do najpopularniejszych należą frazeologizmy, które wywodzą się z biblii:

głos wołającego na puszczy,
wdowi grosz,
hiobowa wieść,
pocałunek Judasza,
Sodoma i Gomora,
strój Adama,
niewierny Tomasz,
salomonowa mądrość,
przenieść się na łono Abrahama,
chodzić od Annasza do Kajfasza,
zdrową głowę kłaść pod ewangelię,
umywać ręce.

Frazeologia czerpie jednak także z mitologii i historii starożytnej:

syzyfowa praca,
męki Tantala,
pyrrusowe zwycięstwo,
nić Ariadny,
przekroczyć Rubikon,
oczyścić stajnie Augiasza,
przeciąć węzeł gordyjski.

A także z dawnych praw i zwyczajów:

puścić coś płazem,
nie zasypiać gruszek w popiele,
wieszać na kimś psy,
pleść jak Piekarski na mękach,
zalać sadła za skórę, drzeć z kogo pasy.

Pierwszy związek frazeologiczny związany z dawnymi zwyczajami odnosi się do obyczajów rycerskich. Uderzenie kogoś podczas pojedynku płazem (płazą), a nie osrzem broni, oznaczało darowanie mu życia. Stąd puścić coś płazem to odpuścić komuś w trudnej sytuacji, w której ten ktoś się znajduję (np. kiedy powinna go spotkać jakaś kara, lub przykre konsekwencje).

Drugi związek frazeologiczny związany jest ze zwyczajem suszenia gruszek w gorącym piecu chlebowym. Choć dziś jest mało znany lub modyfikowany do: zasypywać / zagrzebywać gruszki w popiele, oznacza tyle co przegapienie najwłaściwszego momentu do zrobienia czegoś.

Materiały

Materiały graficzne w tej notce zostały wykonane przeze mnie na podstawie darmowych grafik ze strony freepik. Używajcie ich do woli, do lekcji, lub do nauki 🙂 W zamian zaglądajcie na mojego bloga jak tylko najdzie Was ochota 🙂